Machteld van Voorne^[1]

1297 - 1372  (75 jaar)

• Naam	Machteld van Voorne
  Geboren	1297
  Geslacht	Vrouwelijk
  Recordnummer	MH:I8634
  _UPD	26 SEP 2017 21:25:37 GMT+1
  Overleden	12 mrt 1372
  Persoon-ID	I8634	Van Kleef
  Laatst gewijzigd op	24 dec 2019

  
  

  Vader	Gerard van Voorne,   geb. 1270, Oostvoorne, Nederland ,   ovl. 20 apr 1337  (Leeftijd 67 jaar)
  Moeder	Heilwig van Borselen,   geb. 1280,   ovl. 1329  (Leeftijd 49 jaar)
  Recordnummer	MH:F2308
  _UID	58adfe11c40a21e69bf120cf307af971
  Gezins-ID	F2308	Gezinsblad  |  Familiekaart

  
  

  Gezin 1	Diederik Luf III van Kleef-Hülchrath,   geb. 1288,   ovl. 1332  (Leeftijd 44 jaar)
  Recordnummer	MH:F2303
  _UID	58acaa038769a1e69bf120cf307af971
  Kinderen	1. Elisabeth van Kleef-Hülchrath,   geb. 1310,   ovl. 1347  (Leeftijd 37 jaar)
  Laatst gewijzigd op	24 dec 2019
  Gezins-ID	F2303	Gezinsblad  |  Familiekaart

  
  

  Gezin 2	Dirk IV van Kleef,   geb. 1305,   ovl. 19 jul 1346  (Leeftijd 41 jaar)
  Getrouwd	1336
  Recordnummer	MH:F3338
  _UID	59caa9a753b041e79c0120cf307af971
  Laatst gewijzigd op	24 dec 2019
  Gezins-ID	F3338	Gezinsblad  |  Familiekaart

  
  

• Aantekeningen

  Reeds in 1332 stierf Dirk Loef en bleef Machteld van Voorne als weduwe achter. Zo’n twee jaar daarvoor, omstreeks 1330, was zij bovendien door de plotselinge dood van broer Albert de enige erfgenaam geworden van de heerlijkheid Voorne. Haar positie was in twee jaar tijd dus ingrijpend veranderd. In 1336 trouwde ze opnieuw, nu met Dirk van Monschau en Valkenburg. Deze tweede echtgenoot had aanvankelijk een geestelijke carrière doorlopen als kanunnik in Aken en Keulen, maar was door het overlijden van zijn oudere broer Walram in 1329 tot meer wereldse zaken teruggeroepen. Kort na het overlijden van Gerard van Voorne in 1337 werd Machteld door de Hollandse graaf Willem IV met Voorne beleend. Vanaf dit moment neemt het aantal bronnen waarin Machteld vermeld wordt sterk toe. Al snel ontpopte haar nieuwe echtgenoot zich tot een strijdlustige ridder, die het opnam tegen onder anderen de hertog van Brabant en de Franse koning. Uit de oorkonden die Dirk en Machteld uitvaardigden kan worden afgeleid dat zij meestal verbleven op Voorne. Van belang is het nieuwe, uitvoerige stadsrecht dat Machteld samen met Dirk in 1343 schonk aan de inwoners van Brielle. In 1345 ondernam Dirk een pelgrimstocht naar het Heilige Land, en tijdens zijn afwezigheid oorkondde Machteld zelfstandig als ‘vrouwe van Monschau, van Valkenburg, van Voorne en burggravin van Zeeland’. Dirks voorliefde voor het krijgsbedrijf werd hem in 1346 fataal: in dienst van de bisschop van Luik liet hij het leven op het slagveld. Machteld hertrouwde niet en voerde – in de ruim vijfentwintig jaar die zij nog zou leven –  onder haar eigen naam het bewind over de heerlijkheid Voorne en over haar bezittingen in onder meer Zeeland, Holland en Gelre. Uit het door haar nagelaten archief blijkt dat zij vaak betrokken was bij beleningen, maar ook bij de bedijking van enkele nieuwe polders. Herhaaldelijk lagen de Briellenaren overhoop met de stad Dordrecht, dat er op stond dat zijn stapelrecht werd gerespecteerd. Dankzij de bescherming van de vrouwe van Voorne, die door het al dan niet aanleggen van bakens de bevaarbaarheid van de Maasmonding kon beïnvloeden, zag Brielle kans zich ten opzichte van de eisen van het machtige Dordrecht vrij onafhankelijk op te stellen. In 1349 breidde Machteld de zes bestaande kapelanieën in haar hofkapel op de burcht in Oostvoorne uit tot acht kanunniksprebenden, waarmee zij een kapittel stichtte dat was gewijd aan Sint Pancratius. Halverwege de veertiende eeuw betwistten Willem V en zijn moeder Margaretha elkaar de Hollandse graventitel. Dit conflict leidde tot een burgeroorlog (Hoekse en Kabeljauwse twisten) en de van oudsher sterke trouw van het geslacht Voorne aan het Hollandse gravenhuis moet in deze periode danig op de proef zijn gesteld. Machteld van Voorne koos partij voor Willem. Zij verleende hem militaire bijstand in de slag bij Zwartewaal (1351), die volgens de overlevering zo bloedig verliep dat de Maas in de omgeving van Brielle drie dagen lang rood kleurde. Volgens kroniekschrijver Johannes de Beke had de uiteindelijk zegevierende Willem Hollanders, Kennemers en West-Friezen mee naar het strijdtoneel gebracht, ‘ende uit Zeeland die vrouwe van Voorne met haar helpers ende ook vreemde ridders ende knechten’. Het zal voor een belangrijk deel aan dit optreden toe te schrijven zijn, dat A.J. van der Aa in 1848 in zijn bekende Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden over Machteld van Voorne wist mee te delen dat zij ‘in de oude geschiedenissen des lands zeer wordt geroemd om haar verstand, hare manmoedigheid, staatkunde, godsdienstigheid en hare rijkdom’. Dankzij haar vooraanstaande positie hield Machteld zich ook in later jaren op in de omgeving van de grafelijke familie. Aan het eind van de regering van Willem V werd zij zelfs gerekend tot de ‘baanderheren’, een bovenlaag bestaande uit de meest aanzienlijke en vermogende edellieden in het graafschap. Toch wordt Machteld slechts incidenteel genoemd als getuige in grafelijke oorkonden, zodat haar directe inbreng in het bestuur van het graafschap bescheiden lijkt te zijn gebleven. Toen de echtgenote van hertog Albrecht van Beieren in 1361 beviel van een dochter, werd zij in het kraambed bijgestaan door enkele hoogadellijke dames, onder wie Machteld van Voorne. Machteld van Voorne kan worden gerekend tot de meest zelfstandig optredende adellijke vrouwen in de Nederlanden in de veertiende eeuw.

  
  

• Bronnen

  [S4399] zeno deurvorst Web Site, Zeno Deurvorst, Jolanda (Betrouwbaarheid: 3), 21 feb 2017. Toegevoegd door een Smart Match te bevestigen